สังคหวัตถุ 4

อากาศยามเช้าปลายฤดูฝนในเมืองแปดริ้ว ชุ่มฉ่ำ เย็นสบาย เสียงนกกาขับขานปลุกผมจากกัมมัฏฐานบนกุฏิหลังเล็ก วันนี้พิเศษหน่อย เพราะผมได้รับนิมนต์ไปสอนนักเรียนระดับประถมที่โรงเรียนวัดโพธิ์ทองคำ เรื่อง "สังคหวัตถุ 4" หรือ เครื่องประดับแห่งสังคม ผมตื่นเต้นที่จะถ่ายทอดธรรมะผสมผสานกับวิถีชีวิตท้องถิ่น ให้เด็กๆ ซึมซับตั้งแต่วัยเยาว์

หลังฉันท์เช้า ผมเตรียมอุปกรณ์การสอนง่ายๆ มีภาพวาดสีสันสดใส 4 ภาพ แสดงถึง สังคหวัตถุ 4 คือ เมตตา กรุณา มุทิตา และอุเบกขา นอกจากนั้นยังมีขนมถั่วตัด ที่ญาติโยมนำมาถวายเมื่อวาน

เดินเท้าไปโรงเรียน ผ่านตลาดสด ชาวบ้านยิ้มแย้มไหว้ทักทาย ผมพนมมือรับไหว้ ตอบด้วยรอยยิ้ม ชุมชนแปดริ้วขึ้นชื่อเรื่องความเอื้อเฟื้อเผื่อแผ่ ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน เหมือน เมตตา และ กรุณา ใน สังคหวัตถุ 4 ที่ผมจะสอนเด็กๆ วันนี้

ถึงโรงเรียน เด็กๆ ต่างวิ่งเล่นรอต้อนรับด้วยความน่ารัก ไหว้พระพร้อมเพรียง กล่าว "สวัสดีครับ/ค่ะ พระอาจารย์" ผมยิ้มตอบ "สวัสดีจ้ะ"

เริ่มบทเรียนด้วยการเล่านิทานพื้นบ้าน "นกกระจอกกับนกอินทรี" สอนเรื่องการเห็นอกเห็นใจผู้อื่น จากนั้น เชิญเด็กๆ มายืนล้อมวง จับมือก่อเป็นวงกลม เหมือนภาพ "มนฑลแห่งสังคม"

ชี้ภาพวาด "เมตตา" เล่าถึงความปรารถนาให้ผู้อื่นสุข เหมือนชาวบ้านปล่อยนกปล่อยปลา ร่วมทำบุญสร้างกุศล "เหมือนตอนทำบุญวัด เด็กๆ ช่วยกันกวาดวัด ทำให้วัดสะอาด เป็นการทำด้วยเมตตา" เด็กๆ พยักหน้า จินตนาการตาม

เดินเป็นวงกลมต่อ "กรุณา" เป็นท่าปลูกผักชี ช่วยเหลือเกื้อกูลผู้อื่น "เหมือนชาวนาแบ่งปันข้าวปลาให้เพื่อนบ้าน ยามขาดแคลน เป็นการทำด้วยกรุณา"

นั่งสมาธิ เดินจงกรม ช้าๆ "มุทิตา" สอนเรื่องยินดีกับความสุขของผู้อื่น เหมือนดอกบัวเบ่งบานยามเช้า "เหมือนเด็กๆ ได้รางวัลชนะการแข่งขัน เพื่อนๆ รู้สึกยินดีด้วย เป็นการทำด้วยมุทิตา"

สุดท้าย "อุเบกขา" เป็นท่าวางมือเฉยๆ มองโลกด้วยความเป็นกลาง "เหมือนแม่น้ำเจ้าพระยาไหลไปเรื่อยๆ ไม่ยึดติดสิ่งใด เป็นการทำด้วยอุเบกขา"

แบ่งขนมถั่วตัด แบ่งกันกิน สอนเรื่องผลตอบแทนของการประพฤติที่ดี "เหมือนชาวบ้านแบ่งปันขนม ทำให้ทุกคนมีความสุข ร่วมกัน"

เด็กๆ สนุกสนาน ซึมซับบทเรียนผ่านกิจกรรม ได้ทั้งความรู้ สมาธิ และค่านิยมที่ดี

เสียงสวดมนต์เย็นดังทั่ววัด โรงเรียนเลิก เด็กๆ ไหว้พระลา บอก "ขอบพระคุณพระอาจารย์ครับ/ค่ะ" ผมยิ้ม ตอบ "อนุโมทนา สาธุ" เดินกลับวัดด้วยจิตใจเบิกบาน

วันนี้ ไม่เพียงสอนเด็กๆ แต่ผมยังเรียนรู้วิถีชีวิต ความเอื้อเฟื้อของชุมชน ได้แบ่งปันธรรมะ เหมือนการโปรยเมล็ดพันธุ์ ช่วยให้เด็กๆ เติบโตเป็นคนดี มีคุณธรรม เหมือนสายน้ำเจ้าพระยาที่หล่อเลี้ยงผืนแผ่นดินแปดริ้ว ให้เจริญงอกงามตลอดไป